پوش باتن یا شستی ، وسیله ای می باشد که با مکانیزم ساده سوئیچی برای کنترل کردن پروسه یک سیستم عملیاتی و یا یک دستگاه کاربرد دارد. جنس بدنه و قسمت های مختلف پوش باتن معمولا از پلاستیک یا فلز یا باکالیت مقاوم و سخت و پلاستیک می اشد. پوش باتن های فلزی و پلاستیکی دارای کنتاکت کمکی اند.
به عبارتی شستی همانگونه که از نامش پیداست، کلیدی است که با انگشت ها و با فشار دادن فعال می شود. درحالت عادی این کلید، کلید لحظه‌ای بوده یعنی با فشار دادن دست این کلید، جریان را از خود عبور می دهد.شستی ها بسیار کاربردی هستند در برق صنعت و در اکثریت مدارهای کلاسیک شستی ها استفاده می‌شوند هر چند که در مدارهای منطق پذیر نیز شستی به کار می‌رود اما به طور محدود شستی ها نسبت به دیگر کلیدها حجم کمتری دارند و وزن سبک تری نیز دارند شستی ها عموماً به دو صورت استارت و استپ در برق صنعت یافت می‌شوند و شستی مکانیکی نیز موجود می باشد.
در واقع شستی یا پوش باتون به عنوان تجهیزات فرمان هستند که تحریک آنها با دست انجام می‌شود شستی‌ها جهت فرمان قطع و وصل مدار به کار می‌روند.معمولاً برای فرمان وصل مدار از رنگ سبز شستی با کنتاکت باز استفاده می‌شود و همچنین برای فرمان قطع مدار از رنگ قرمز و با کنتاکت بسته استفاده می‌شوند. در صورتی که از فرمان قطع و وصل در یک شستی استفاده شود به عنوان شستی استارت استوپ دوبل شناخته می‌شود.
کاربرد شستی ها
در استفاده های صنعتی و تجاری، پوش باتن ها به طور معمول برای محل هایی که فرمان ها می بایست به صورت کاملا تفکیک شده باشند مناسب می باشند. پوش باتن ها معمولا بر اساس رنگ ها کدبندی می شوند. یعنی به هر عملکرد یک رنگ اختصاص داده می شود که از این طریق اپراتور دیگر در حین انجام کار دکمه اشتباه را فشار نمی دهد. برخی پوش باتن های قرمز رنگ، از سرهای درشتی برخوردار می باشند و کار کردن با آن ها آسان می باشد و به عنوان قطع کننده های اضطراری و ایمنی کاربرد دارند. به طور کلی شستی ها براساس نقش در مدار فرمان به سطوح دسترسی مختلفی مانند امنیتی، اختصاصی، مربوط به یک بخش، عمومی و اضطراری و … دسته بندی می گردند. هر یک از این شستی ها باید در محلی خاص و تحت شرایطی خاص نصب گردد.
کلید شستی برق چیست ؟
می توان بیان کرد که نام دیگر شستی پوش باتن می باشد . شستی وسیله ای است با مکانیزم ساده سوئیچی که برای کنترل کردن پروسه یک سیستم عملیاتی و یا یک دستگاه به کار می رود. جنس بدنه و قسمت های مختلف شستی معمولا از جنس پلاستیک یا فلز یا باکالیت مقاوم و سخت و پلاستیک ساخته می شود. پوش باتن های فلزی و پلاستیکی دارای کنتاکت کمکی می باشند. سطح پوش باتن یا شستی که اصطلاحاً سری پوش باتن یا شستی نیز نامیده می شود یا صاف و مسطح و یا گود است به گونه ای که حالت انگشت شست را دارا است و یا کله قارچی است که گاهی کلید هم برای قفل کردن تجهیز دارد. باید بدانید که سری شستی به شکل گرد یا مربعی ساخته می شود.
انواع شستی ها از نظر مدل:
می توان اشاره داشت که معرفی شستی ها از نظر مدل، انواع و اقسام بسیار مختلفی دارند که هر کدام از آن ها کارایی ویژه و خاص خود را خواهد داشت. انواع شستی ها را از نظر مدل می توان به صورت زیر نام برد:
- شستی گل فلزی قرمز
- شستی گل فلزی زرد
- شستی گل فلزی کوچک سبز
- شستی استارت مینیاتوری مشکی
- شستی گل فلزی آبی
- شستی گل فلزی طوسی
- شستی گل فلزی کوچک مشکی
- شستی پلاستیکی سبز
- شستی گل فلزی سفید
انواع شستی ها کدام اند؟
۱-شستی استارت
شستی ای که پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت قطع را وصل می کند شستی استارت نامیده می شود. به عبارتی دیگر شستی استارت در حالت عادی باز بوده با فشار دادن به صورت لحظه ای بسته می شود. در شستی استارت، با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً باز می شود در داخل شستی استارت یک فنر قرار گرفته است که موجب بازگشت آن می گردد. معمولاً رنگ شستی استارت سبز یا مشکی است.
۲-شستی استوپ
شستی که پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت وصل را قطع می کند شستی استوپ نامیده می شود. به عبارتی دیگر شستی استوپ در حالت عادی بسته بوده با فشار دادن به صورت لحظه ای باز می گردد. در شستی استوپ، با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً بسته می شود در داخل شستی استوپ یک فنر قرار گرفته است که باعث بازگشت آن می شود، اما مدار کنتاکتور با استفاده از تیغه کمکی (کنتاکت باز) به حالت وصل باقی می ماند. اگر از کمکی استفاده نشود مدار ناپایدار می شود.
البته وقتی که کنتاکتور وصل را به وسیله استوپ قطع کنیم، این موضوع را می توان زمانی که جریان برق شبکه قطع می شود، مشاهده کرد که چگونه مدار کنتاکتور قطع و با برقرار شدن جریان برق کنتاکتور وصل نمی شود مگر اینکه دوباره مدار را استارت کنیم. معمولاً رنگ شستی استوپ قرمز می باشد.شستی استارت و استپ در مدار ها در کنار یک دیگر استفاده می شوند به دلیل آن که کارایی این شستی ها به گونه ایی مکما یک دیگر است که سبب خواهد شد در کنار هم بتوانند نقش مهمی را ایفا کنند.
انواع شستی استارت استوپ
- فشاری
- سلکتور سوئیچ
- شستی قارچی
- شستی های کلیدی
- شستی استارت استاپ
- دکمه‌های فشاری اضطراری
۳- شستی استوپ دوبل
شستی استارت استوپ ترکیبی از شستی استارت و شستی استوپ است. به طور کلی برای هر شستی می توانیم از یک شماره دو رقمی استفاده کنیم. شمارۀ سمت راست (یکان) تعداد تیغه های بسته یعنی استوپ ها و شمارۀ سمت چپ (دهگان) تعداد تیغه های باز یعنی تعداد استارت ها را مشخص می کند مثلاً شستی استوپ استارت دوبل با شمارۀ ۱۱ و شستی استارت تکی با شمارۀ ۱۰ و استوپ تنها با شمارۀ ۰۱ شناسایی می شوند و عدد ۳۲ مشخص کننده یک شستی مرکب است که پنج تیغه دارد سه تای آنها استارت و دو تای دیگر استوپ هستند. جهت فلش روی علامت اختصاری شستی ها تعیین کننده جهت نیرو برای برگشت فنر به جای اولش را مشخص می نماید.
در رسم نقشه های برقی به طور معمول بیشتر دستگاه ها را در حالت قطع (خاموش نرمال) و اتصال تیغه ها را از سمت چپ به راست می کشند. نقشه های اتصال در صورت امکان به شکل عمودی به ویژه برای مدارهای فرمان رسم می شوند.
انواع کلید در شستی
- کلید های دائمی
- کلید های لحظه ای
کلیدهای لحظه ای کلید هایی هستند که در هر حالتی قرار بگیرند وضعیت آن ها تا زمانی که انرژی و نیروی دست بر روی کلید است ثابت باقی می ماند و مدار متصل است.به محض برداشتن دست از روی کلید، کلید مجدداً به حالت اولیه خود بازگشته و مدار قطع می گردد بدین معنی که برای عمل کردن کلیدهای لحظه ای نیروی مکانیکی دائم لازم است.
کلیدهای ساده لحظه کار نیز بر دو نوع می باشند.
شایان به ذکر است که کلید های لحظه ای کلید هایی هستند که در هر حالتی قرار بگیرند وضعیت آن ها تا زمانی که انرژی و نیروی دست بر روی کلید است ثابت باقی می ماند و مدار متصل است. به محض برداشتن دست از روی کلید، کلید مجدداً به حالت اولیه خود بازگشته و مدار قطع می گردد بدین معنی که برای عمل کردن کلید های لحظه ای نیروی مکانیکی دائم لازم است.
کلیدهای لحظه ای که در برق ساختمانی کاربرد دارند مانند شستی های زنگ اخبار و…
کلیدهای لحظه ای که در برق صنعتی کاربرد دارند مانند شستی STOP و START
کلیدهای دائمی در شستی
کلیدهایی که پس از تغییر وضعیت، وضعیت جدید خود را حفظمی نمایند را کلیدهای دستی دائمی می نامند و برای تغییر وضعیت مجدد این نوع کلیدها باید مجدداً بصورت دستی تحریک شوند تا دوباره تغییر حالت دهند .این نوع کلیدها دهای دائمی که در برق ساختمانی کاربرد دارند مانند کلیدهای تک پل، دو پل تبدیل صلیبی و…کلیدهای دستی دائمی که در برق صنعتی کاربرد دارند مانند کلیدهای اهرمی، یا زبانه غلطکی و…
شستی دوبل چیست؟
باید بیان شود که این نوع شستی تابلویی جهت اپراتوری مدار فرمان سیستم های الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد که در انواع فلزی و باکالیتی تولید خواهد شد. ساختار مجموع کنتاکت آن از جنس پلاستیک فشرده است و در دو نوع فلزی و باکالیتی به طور مشترک استفاده می شود. جریان نامی پلاتین ها در حالت N.O و N.C 2 آمپر با ولتاژ ۲۲۰ ولت بوده و تغییرات در نوع پلاتین جهت ولتاژهای پایین تر AC و DC یا استفاده در محیط های غبارآلود امکان پذیر است.
شستی های دوبل از دو بخش مجزا شامل موارد زیر ساخته شده است:
- مکانیزم قطع و وصل
- کنتاکت
این دو بخش هنگام نصب روی صفحه از یکدیگر ایزوله هستند، با ایجاد سوراخی به قطر ۲۲ میلی متر این مجموعه کمپکت قابل نصب روی صفحه هستند. این شستی های دوبل شامل یک شستی استارت به رنگ سبز و یک شستی استپ به رنگ قرمز می باشد که در دو نوع هم سطح و غیر هم سطح نسبت به یک دیگر تولید می شوند. جنس تیغه ی پلاتین ها مس آلیاژی و نقطه پلاتین ها از عنصر ترکیبی نقره، نیکل به صورت تخت یا شیار دار ساخته می شود. اضافه نمودن کنتاکت روی این مجموعه و جابجایی آن ها با یک دیگر امکان پذیر می باشد.
کد رنگی در شستی
بر اساس استاندارد بین المللی IEC-204-DIN 4818 استفاده از کدهای رنگی برای شستی ها و نمایشگرهای نوری توصیه شده است کدهای رنگی زیر برای نمایشگرهای نوری مورد استفاده قرار می گیرد و در تابلوی ساختمان هم کاربرد زیادی دارد.
-شستی قرمز رنگ: برای قطع به کار می رود. با فشردن این شستی یک یا چند موتور را می توان خاموش کرد.
– شستی قرمز قارچی: در مدار کنترل برای قطع اضطراری شستی قارچی به کار می رود (همراه با برچسب زرد رنگ).
– شستی سبز رنگ یا سیاه: برای حالت وصل و یا راه اندازی به کار می رود. ( مثلاً: وصل مدار به منبع تغذیه – راه اندازی یک یا چندین موتور با عملکرد معین – راه اندازی قسمت های الکتریکی یک ماشین)
– شستی زرد رنگ: برای راه اندازی در غیر حالت نرمال به کار می رود. (مثلاً: راه اندازی یک موتور در جهت عکس حالت نرمال – راه اندازی یک حرکتی به منظور دوری از خطر) با فشردن این شستی برق تمام قسمت هایی که در مراحل قبل وصل شده بود قطع می گردد.
– شستی سفید و آبی: این شستی ها می توانند برای هر مقصود دیگر مورد استفاده قرار بگیرند.
جعبه فرمان شستی :
از جعبه فرمان شستی برای نصب رو کار تجهیزات فرمان دستی و چراغ سیگنال مانند شستی، شستی های قطع اضطراری و … استفاده می شود. انواع شستی های فرمان و چراغ سیگنالی که قطر ۲۲ میلی متر دارند مانند چراغ سیگنال سبز پلاستیکی یا امرجنسی کله قارچی پلاستیکی می توانند در این جعبه قرار بگیرند.
خرید شاسی استارت دوبل
به عبارتی این شاسی وسیله ای با عملکرد ساده سوئیچی که در جهت کنترل کردن پروسه یک دستگاه و یا یک سیستم عملیاتی کاربرد دارد. در واقع جنس شاسی استارت دوبل پلاستیکی می باشد. با فشار بر روی یک شاسی دو یا سه فرمان به کنتاکتور های متفاوت ارسال می گردد.
پوشش باتن دوبل سیستم بازگشت فنری دارد و رنگ سبز با علامت (I) برای حالت استارت و رنگ قرمز با علامت (O) برای حالت توقف مشخص شده است. از ویژگی مهم این وسیله می توان به برخورداری از کنتاکت هایی در پشت قطعه اشاره نمود که یکی از آن ها کنتاکت باز و دیگری کنتاکت بسته با عملکرد آرام قرار دارند.